Ochrona praw własności intelektualnej, w czasach gdy rynek pełen jest rozmaitych produktów, a konkurencja w każdym sektorze gospodarki bierze udział w wyścigu o zainteresowanie odbiorców, często prowadzi do sytuacji, w których produkty odnoszące sukcesy rynkowe, cieszące się popularnością i uznaniem konsumentów, adaptowane są przez podmioty konkurencyjne, wykorzystujące znaki towarowe, postać zewnętrzną czy koncepcję wizualną marki. W takich sytuacjach przedsiębiorcy mogą chronić swoje prawa w procesie cywilnym. Co więcej zgodnie z treścią art. 730 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej także „kpc”) w każdej sprawie podlegającej rozpoznaniu przez sądy cywilne mogą żądać udzielenia zabezpieczenia jeszcze przed wszczęciem postępowania lub w jego toku.

W naszej wieloletniej praktyce uświadamiamy naszym Klientom, że uzyskanie zabezpieczenie jest skutecznym narzędziem inicjującym walkę z naruszeniami w sprawach własności intelektualnej i mimo tego, iż nigdy nie ma gwarancji, czy wniosek zostanie uwzględniony, warto po nie sięgnąć.

Trzy lata po wprowadzeniu do procedury cywilnej odrębnego postępowania w sprawach własności intelektualnej, ustawodawca zdecydował się na przyjęcie kolejnych zmian, które wejdą w życie już 1 lipca 2023 roku. Czy nowelizacja pomoże w walce o ochronę praw własności intelektualnej?

Artykuł 730¹ kpc stanowi, że udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Z literalnego brzmienia wskazanego przepisu wynika, zatem, iż uprawniony musi uprawdopodobnić, nie udowodnić interes prawny, co w praktyce oznacza, iż uprawniony powinien uwiarygodnić istnienie roszczenia.

Zmiany, zmiany, zmiany… Czy na lepsze?

Nadchodząca nowelizacja może wywrzeć wpływ, na przyszłe decyzje dotyczące wystąpienia z wnioskiem o zabezpieczenie roszczeń przez uprawnionych. Przyjrzymy się, więc, najważniejszym z nich.

• PRAWDOPODOBIEŃSTWO UNIEWAŻNIENIA PRAWA WYŁĄCZNEGO

Sądy zostaną zobligowane do obowiązkowej weryfikacji „ważności” prawa wyłącznego, będącego podstawą wniosku.

W art. 730¹ kpc po § 1 zostanie dodany § 1¹, zgodnie z którym sąd w ramach oceny, czy uprawdopodobniono roszczenie, bierze pod uwagę prawdopodobieństwo unieważnienia prawa wyłącznego w innym toczącym się postępowaniu. Okoliczność tę ustala się w oparciu o informacje pochodzące od stron, chyba że jest ona znana sądowi z urzędu.[1]

Sąd zatem obligatoryjnie weźmie pod uwagę „moc” prawa wyłącznego uprawnionego przed  udzieleniem zabezpieczenia. Jednak czy takie rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę jest słuszne i czy rzeczywiście powinno wpływać na możliwość zabezpieczenia roszczeń? Ponadto, nasuwa się również pytanie, jak przesłanka prawdopodobieństwa unieważnienia prawa wpłynie na całościową ocenę wniosku dokonaną przez sąd – marginalny, a może decydujący?

• OBLIGATORYJNY ELEMENT WNIOSKU O ZABEZPIECZENIE – INFORMACJA NA TEMAT POSTĘPOWANIA O UNIEWAŻNIENIE PRAWA WYŁĄCZNEGO

Zgodnie ze znowelizowanym brzmieniem ustawy, w art. 736 kpc zostanie dodany § 5, wprowadzający w sprawach własności intelektualnej obowiązek dołączenia do wniosku o zabezpieczenie informacji, czy toczy lub toczyło się postępowanie w przedmiocie unieważnienia prawa wyłącznego albo oświadczenie strony lub uczestnika postępowania o braku wiedzy o takim postępowaniu. [2]

• OBOWIĄZKOWE WYSŁUCHANIE DRUGIEJ STRONY PRZED UDZIELENIEM ZABEZPIECZENIA

Kolejna ze zmian, nakłada na sądy obowiązek wysłuchania obowiązanego przed udzieleniem zabezpieczenia. Sądy mogą odstąpić od wskazanej czynności, jedynie kiedy konieczne będzie natychmiastowe rozstrzygnięcie wniosku. [3] Do tej pory praktyka sądów różniła się w zależności od stanu faktycznego konkretnej sprawy, a wysłuchiwano obowiązanego jedynie incydentalnie. W obszernym projekcie uzasadnienia, obowiązek wysłuchania obowiązanego jako jedyna zmiana z zakresu omawianych przepisów, został umotywowany przez ustawodawcę.

Czy wskazana modyfikacja budzi tak znaczne wątpliwości, że ustawodawca postanowił przedstawić przyczynę jej wprowadzenia? Zgodnie z uzasadnieniem, zmiana jest niezbędna z uwagi na stwierdzane coraz częściej w praktyce niekorzystne zjawisko, polegające na nadużywaniu instytucji zabezpieczenia roszczeń w sporach między przedsiębiorcami. W wielu sytuacjach korzyści płynące z niesłusznie udzielonego zabezpieczenia, przewyższają ryzyko jakie poniósłby uprawniony, gdyby zabezpieczenia nie udzielono. Takie zjawisko wywołuje znaczący przerost ochrony i „wywołuje efekt mrożący”. Jednak czy na pewno?

Uprawnieni do praw wyłącznych, wszczynając postępowanie zabezpieczające, z reguły nie próbują wyłudzać informacji, a poszukują jedynie realnej pomocy. Zatem czy wysłuchanie obowiązanego pomoże im w egzekwowaniu praw czy raczej zniweluje pożądany efekt zaskoczenia, który często wykorzystywany jest w postępowaniach o zabezpieczenie? W uzasadnieniu ustawy wskazano również, że „dopiero na etapie zaskarżenia postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia nierzadko okazuje się, że wniosek nie znajdował dostatecznych podstaw, a zabezpieczenie oparte zostało na jednostronnych i niepełnych informacjach.” Ze wskazanych względów, z wyłączeniem sytuacji wymagających natychmiastowego rozstrzygnięcia wniosku, w postępowaniach o zabezpieczenie obowiązkowe będzie wysłuchanie obowiązanego. [4]

• TERMIN NA ZŁOŻENIE WNIOSKU – 6 MIESIĘCY OD DOWIEDZENIA SIĘ O NARUSZENIU

Od 1 lipca 2023 roku będzie obowiązywał 6-miesięczny termin na wniesienie wniosku o zabezpieczenie, który zmusi uprawnionych do szybkiego podjęcia działań zmierzających do zabezpieczenia swoich praw. Wnioski złożone po jego upływie będą oddalane.  
Wskazany termin rozpocznie swój bieg od dnia, w którym strona lub uczestnik postępowania powziął wiadomość o naruszeniu przysługującego mu prawa wyłącznego [5]. W praktyce zakreślenie czasu na podjęcie działań zmusi uprawnionych do bardzo szybkiej reakcji.

A teraz krótko o liczbach…

Funkcjonujące już od niemal trzech lat, wyspecjalizowane sądy okręgowe, mające swoją siedzibę w Gdańsku, Poznaniu, Warszawie, Lublinie i Katowicach, są wyłącznie właściwe do rozpatrywania spraw z zakresu własności intelektualnej. Mimo, iż przykładowe dane statystyczne za rok 2022 roku w postępowaniach IP, nie stanowią jasnej wskazówki co do tego, czy sądy chętnie uwzględnią wnioski o udzielenie zabezpieczenia, warto wziąć pod lupę publikowane przez nie statystyki:

SĄD OKRĘGOWY W GDAŃSKU [6]

sprawy o udzielenie zabezpieczenia – wpłynęło razem w 2022 r.: 16 / uwzględniono w całości lub w części:  4 / oddalono: 8 / przekazano do innej jednostki: 2 / umorzono: 1;

o wezwanie do udzielenia informacji – wpłynęło razem w 2022 r.: 13 / uwzględniono w całości lub w części:  5 / zwrócono: 3 / oddalono: 5;

SĄD OKRĘGOWY W POZNANIU [7]

sprawy o udzielenie zabezpieczenia – wpłynęło razem w 2022 r.: 26 / uwzględniono w całości lub w części:  9 / zwrócono: 8 / oddalono: 9 / przekazano do innej jednostki: 3;

o wezwanie do udzielenia informacji – wpłynęło razem w 2022 r.: 3 / uwzględniono w całości lub w części:  3 / umorzono: 1 / odroczono: 1;

SĄD OKRĘGOWY W LUBLINIE [8]

sprawy o udzielenie zabezpieczenia – wpłynęło razem w 2022 r.: 20 / uwzględniono w całości lub w części: 1 / zwrócono: 7 / oddalono: 6 / przekazano do innej jednostki: 1;

o wezwanie do udzielenia informacji – wpłynęło razem w 2022 r.: 5 / uwzględniono w całości lub w części:  5 / przekazano do innej jednostki: 3.

Czy przytoczone dane powinny napawać uprawnionych optymizmem co do pozytywnego rozpatrzenia potencjalnej sprawy po zmianach? W poszukiwaniu odpowiedzi na to pytanie, właściwe będzie przywołanie powszechnego, uwielbianego przez wszystkich prawników stwierdzenia „to zależy”. Przyglądając się nadchodzącym zmianom obejmującym wprowadzenie ograniczenia czasowego, obowiązku wysłuchania drugiej strony, możliwości unieważnienia prawa, na tym etapie niemożliwym jest stwierdzenie, czy po zmianach liczba wniosków uwzględnionych w całości wzrośnie. Mam jednak przeczucie, że niekoniecznie. Uprawnieni powinni zatem skoncentrować swoje działania na gromadzeniu silnych i licznych dowodów, będących podstawowym elementem wniosku o zabezpieczenie.

[1] Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 614).

[2] Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 614).

[3] Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 614).

[4] Uzasadnienie do projektu ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 614).

[5] Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 614).

[6] MS-S19z SPRAWOZDANIE w sprawach z zakresu własności intelektualnej za rok 2022 – SO w Gdańsku.

[7] MS-S19z SPRAWOZDANIE w sprawach z zakresu własności intelektualnej za rok 2022 – SO w Poznaniu.

[8] MS-S19z SPRAWOZDANIE w sprawach z zakresu własności intelektualnej za rok 2022 – SO w Lublinie.