Pierwszy artykuł w Nowym Roku na naszym blogu poświęcamy zmianom w systemie wzorów przemysłowych w Unii Europejskiej. Zmiany, które nas czekają już od maja 2025 r., znacząco wpłyną na sposób rejestracji, odnawiania oraz ochrony wzorów – zarówno tych tradycyjnych, jak i cyfrowych.

Wzory przemysłowe – co się zmienia?

Przez ponad dwie dekady przedsiębiorcy i projektanci korzystali z prawa wzorów, które dobrze spełniało swoją rolę, ale z biegiem lat pojawiły się nowe wyzwania, zwłaszcza w kontekście digitalizacji. Aby sprostać wymaganiom nowoczesnego rynku, Unia Europejska przyjęła pakiet reform, który zacznie obowiązywać stopniowo od 1 maja 2025 r.

1. Definicje

Wraz z reformą przestaniemy posługiwać się terminami “zarejestrowany wzór wspólnotowy” czy “niezarejestrowany wzór wspólnotowy” – zastąpią je zarejestrowany wzór Unii Europejskiej oraz niezarejestrowany wzór Unii Europejskiej.

Zmienia się również definicja wzoru: postać całego produktu lub części produktu wynikająca z cech, w szczególności linii, konturów, kolorów, kształtu, faktury lub materiałów samego produktu lub jego dekoracji, włączając w to ruch, przechodzenie lub jakikolwiek inny rodzaj animacji tych cech. Od teraz definicja obejmuje także takie elementy jak ruch, przejścia czy animacje.

Dzięki temu ochrona wzoru nie ogranicza się już wyłącznie do statycznych elementów, lecz obejmuje również dynamiczne i cyfrowe projekty, takie jak interfejsy użytkownika czy animacje.

Produkt został zdefiniowany jako „każdy przedmiot przemysłowy lub rękodzielniczy inny niż program komputerowy, niezależnie od tego, czy jest on zawarty w przedmiocie materialnym, czy też materializuje się w formie nie fizycznej”.

2. Opłaty

Jedną z kluczowych zmian jest ujednolicenie opłat za zgłoszenie i publikację. Zamiast osobnej stawki za sam wniosek i dodatkowej za publikację, wprowadzono jedną opłatę – 350 euro.

Zgodnie z nowelizacją od 1 maja 2025 roku zaczną obowiązywać podwyższone stawki za przedłużanie ochrony. Zamiast dotychczasowych 90 € za pierwszy okres, opłata wyniesie 150 €, za drugi okres wzrośnie z 120 € do 250 €, za trzeci – z 150 € do 400 €, a za czwarty – z 180 € do 700 €.

3. Klauzula napraw

Wprowadza się tzw. klauzulę napraw, której istotą jest wyłączenie ochrony wzoru przemysłowego w sytuacji, gdy dany element (część „must match”) stanowi część składową złożonego produktu i jest wykorzystywany wyłącznie do przywrócenia oryginalnego wyglądu tego produktu. Producenci oraz sprzedawcy części zamiennych mogą zatem wytwarzać i sprzedawać takie części, nawet jeśli ich wygląd jest w innej sytuacji chroniony wzorem.

Warunkiem korzystania z klauzuli jest jasne poinformowanie konsumentów o pochodzeniu produktu i tożsamości jego wytwórcy, tak aby mieli oni możliwość świadomego wyboru pomiędzy konkurencyjnymi zamiennikami.

Przepis ten został wprowadzony do rozporządzenia* (art. 20a) oraz do dyrektywy** (art. 19), a pełne „uruchomienie” klauzuli i zniesienie ochrony dla części zamiennych „must match” we wszystkich państwach członkowskich nastąpi stopniowo, z uwzględnieniem przejściowego okresu do 9 grudnia 2032 r. Jej celem jest uniknięcie monopolizowania rynku części zamiennych oraz zapewnienie swobodnej konkurencji w obszarze napraw produktów złożonych.

4. Nowy symbol

Właściciele zarejestrowanych wzorów UE będą mogą oznaczać swoje produkty literą „D” w kółku, aby wyraźnie sygnalizować, że design jest chroniony.

5. Druk 3D – lepsza ochrona przed naruszeniami

Nowe przepisy zapewniają właścicielom wzorów znacznie szerszą ochronę przed kopiowaniem z wykorzystaniem druku 3D oraz obejmują już nie tylko gotowe produkty, ale i pliki cyfrowe (np. modele 3D). Od maja 2025 r. naruszeniem będzie także samo przygotowanie takich plików czy oprogramowania bez zgody właściciela, co pozwoli mu reagować już na etapie tworzenia kopii.

Rozszerzony zostanie też zakres ochrony w odniesieniu do towarów w tranzycie, jeśli produkt narusza zarejestrowany wzór, służby celne będą mogły go zatrzymać, nawet jeżeli jest on jedynie przewożony przez teren Unii Europejskiej.

W praktyce oznacza to, że wszelkie czynności służące odtworzeniu chronionego wzoru, zarówno poprzez druk 3D, jak i inne technologie produkcji – będą podlegać ocenie pod kątem legalności. Nowe przepisy uwzględniają zatem dynamiczny rozwój innowacji i znacząco wzmacniają pozycję właścicieli wzorów w walce z nieuprawnionymi kopiami.

6. Dziedzictwo kulturowe

Państwa członkowskie mogą wprowadzić odmowę rejestracji wzoru, jeśli odtwarza on w całości lub części elementy chronionego dziedzictwa kulturowego. Ta nowa przesłanka, przewidziana w art. 13 ust. 3 dyrektywy, ma zapobiec zawłaszczaniu szczególnie ważnych dóbr publicznych przez prawa własności intelektualnej. Z perspektywy ochrony dziedzictwa kulturowego jest to krok w dobrym kierunku, pozwala bowiem zadbać o to, by motywy znaczące dla tożsamości narodowej nie stały się przedmiotem wyłącznej rejestracji wzoru.

7. Zniesienie wymogu „jedności klasy” w zgłoszeniu zbiorowym

Dużym ułatwieniem będzie możliwość ujęcia w jednym zgłoszeniu zbiorowym nawet do 50 wzorów przemysłowych, nawet jeśli należą one do różnych klas w klasyfikacji lokarneńskiej. Do tej pory ograniczenie do jednej klasy znacząco podnosiło koszty przy rejestracji wielu pokrewnych projektów. Teraz wnioskodawcy zaoszczędzą na opłatach, obejmując różnorodne produkty (np. sam produkt i jego opakowanie) w jednym, wspólnym wniosku. Jedynym limitem wprowadzonym przez nowe przepisy jest liczba zgłaszanych wzorów- nie może ona przekroczyć 50 w ramach jednego zgłoszenia.

8. Brak wymogu widoczności

Nowa regulacja znosi dotychczasowy wymóg, aby wszystkie elementy wzoru przemysłowego były widoczne w trakcie używania produktu. W praktyce oznacza to, że wystarczy, by cechy wzornicze zostały wyraźnie i jednoznacznie zaprezentowane na etapie zgłoszenia do rejestracji.

Wyjątek dotyczy jedynie części składowych tzw. produktu złożonego (np. widocznych elementów obudowy sprzętu), które nadal muszą pozostawać dostrzegalne podczas normalnego używania.

Podsumowanie – o czym pamiętać w 2025 roku?

• Zmiana definicji  
  Zmiana nazewnictwa oraz rozszerzona definicja wzoru otwierają drogę do ochrony dynamicznych, cyfrowych i wirtualnych projektów.
• Nowy system opłat
  Od 1 maja 2025 r. stawki za przedłużenie wzoru znacznie wzrosną, dlatego warto dokładnie przeanalizować, kiedy i jak przedłużać ochronę.
• Klauzula napraw
  Producenci części zamiennych zyskują większą swobodę działania, ale muszą jednocześnie zadbać o wyraźną informację dla konsumentów o pochodzeniu komponentu.
• Symbol „D”
  Właściciele mogą lepiej komunikować ochronę swoich wzorów, umieszczając na produkcie literę „D” w kółku.
• Druk 3D
  Rozszerzona ochrona obejmuje już etap przygotowania (pliki 3D, oprogramowanie), co pozwala skuteczniej chronić wzory przed kopiowaniem w fazie projektowej.
• Dziedzictwo kulturowe
  Możliwość odmowy rejestracji wzoru w przypadku, gdy odtwarza on ważne elementy dziedzictwa narodowego, zapobiega nieuprawnionemu zawłaszczeniu dóbr publicznych.
• Zniesienie wymogu „jedności klasy”
  Możliwość uwzględnienia nawet 50 wzorów w jednym zgłoszeniu zbiorowym (niezależnie od klasy).
• Brak wymogu widoczności
  Cechy wzornicze muszą być jasno przedstawione w zgłoszeniu (wizualizacje, filmy), lecz nie muszą być widoczne podczas normalnego używania (z wyjątkiem części składowych produktu złożonego).

Dzięki tym zmianom właściciele wzorów zyskają solidne narzędzia do ochrony swoich projektów w dynamicznie rozwijającym się świecie – zarówno realnym, jak i cyfrowym. Przedsiębiorcy, projektanci i producenci zyskają bardziej przejrzyste zasady i szersze możliwości egzekwowania swoich praw, choć wiąże się to z pewnymi nowymi obowiązkami i wyższymi stawkami za przedłużanie ochrony. Dlatego już teraz warto uważnie przeanalizować przepisy oraz odpowiednio przygotować się do nadchodzących zmian, by w pełni wykorzystać ich potencjał.

* – Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/2822 z dnia 23 października 2024 r. w sprawie zmiany rozporządzenia Rady (WE) nr 6/2002 w sprawie wzorów wspólnotowych i uchylenia rozporządzenia Komisji (WE) nr 2246/2002

** – Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/2823 z dnia 23 października 2024 r. w sprawie prawnej ochrony wzorów przemysłowych (wersja przekształcona)