Dziś redaktorzy naszego bloga występują w nietypowej roli – modelek. Przy okazji dzisiejszej sesji zdjęciowej, postanowiliśmy wyjaśnić, czym jest prawo modelek i modeli do ochrony ich wizerunków. Czy prawo to jest jednym z najczęściej naruszanych w branży modowej? Czy prawdą jest, że prawa modelki ustępują prawom fotografa?

Wizerunek jest narzędziem pracy modelek i modeli, stanowiącym jednocześnie ich dobro osobiste. Wizerunkiem są dostrzegalne, fizyczne cechy człowieka, tworzące jego wygląd i pozwalające na identyfikację osoby wśród innych ludzi(1). Wizerunek obejmuje zatem nie tylko elementy anatomiczne, ale i inne identyfikujące określoną osobę – okulary, fryzurę, ubiór, sposób poruszania się, o ile tylko, wraz z innymi cechami, są one dla tej osoby charakterystyczne(2). Pamiętajmy – wizerunek musi umożliwiać rozpoznanie osoby.

Czy o prawie do wizerunku możemy mówić w kontekście zdjęcia dłoni lub pleców?

Co do zasady nie, o ile faktycznie te konkretne części ciała nie wykazują cech indywidualnych. Ciekawego sformułowania użył w jednym z wyroków Sąd Administracyjny w Warszawie odnosząc się do części ciała określając je mianem „elementów cielesności”(3). Jeżeli na dłoni lub placach znajduje się tatuaż pozwalający na identyfikację modelki przez ogół – czy to znajomych, czy nieznaną większą publiczność, wówczas możemy już mówić o wizerunku określonej osoby.

Zgoda na rozpowszechnienie wizerunku

Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. Kwestię tę regulują wprost przepisy prawa autorskiego. Z niniejszego wynika, że prawo modelki czy modela może ograniczyć prawa fotografa do zdjęcia. Jak to zatem wygląda w praktyce? Aby zdjęcie zostało opublikowane, zgodę na publikację musi wyrazić modelka lub model. Bez tego bowiem dojdzie do bezprawnego wykorzystania wizerunku.

Zgoda na wykorzystanie wizerunku może być udzielona w dowolnej formie, ale przy tym musi być niewątpliwa, zatem osoba jej udzielająca musi mieć pełną świadomość nie tylko formy przedstawienia jej wizerunku, ale także miejsca i czasu publikacji, zestawienia z innymi wizerunkami i towarzyszącego jej komentarza(4). Istotne jest, że nie ma możliwości udzielenia zgody abstrakcyjnej dotyczącej wszelkich sposobów korzystania z wizerunku danej osoby (5). Ponadto, zgoda na wykorzystanie wizerunku jest udzielana na rzecz konkretnego podmiotu. Ponowne wykorzystanie wizerunku przez inny podmiot wymaga powtórnego zezwolenia(6).

Prawo modelki czy prawo fotografa?

W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie(7). Jak wskazano powyżej, dobro osobiste w postaci wizerunku ma pierwszeństwo nad prawami twórcy zdjęcia, niemniej jednak w przypadku opłacenia modela lub modelki, zasada ta zostaje wyłączona. W przypadku, gdy osoba której wizerunek utrwalono otrzymała z tego tytułu odpowiednie wynagrodzenie, wówczas domniemywa się udzielenia zgody na jego wykorzystanie. Wymaga podkreślenia jednak, że otrzymanie wynagrodzenia uzasadnia jedynie wykorzystanie wizerunku i w żaden sposób nie uzasadnia ewentualnego naruszenia dóbr osobistych(8).

Pokaz mody?

W przypadku zdjęć z pokazów mody mamy najczęściej do czynienia z zapłatą za pozowanie, w związku z czym zgoda modelki czy modela nie jest wymagana. W tym kontekście rozważenia wymaga również, kwestia rozpowszechniania wizerunków osób powszechnienia znanych. Zezwolenia nie wymaga bowiem rozpowszechnianie wizerunków takich osób, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nie funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, ale także zawodowych. Pojęcie „osoby powszechnie znanej” nie zostało zdefiniowane w ustawie i w rzeczywistości jest trudne do wyjaśnienia. Ustalając krąg takich osób niewątpliwie uwzględnić należy dodatkowe okoliczności, takie jak sprawowanie funkcji politycznych lub społecznych, popularność poza własnym środowiskiem ze względu na działalność zawodową, sportową, amatorską, czy hobbystyczną.

Pamiętajmy zatem, żeby przed pozowaniem do zdjęć dbając o swój interes, pomyśleć o podpisaniu umowy lub oświadczenia z fotografem celem uniknięcia potencjalnych sporów w przyszłości i czerpania w pełni przyjemności z pozowania 🙂.

1) E. Wojnicka, Prawo do wizerunku w ustawodawstwie polskim, ZNUJ PWiOWI 1990, z. 56, s. 107;

2) J. Barta, R. Markiewicz, Wokół prawa do wizerunku, ZNUJ PWiOWI 2002, z. 80, s. 12;

3) Wyrok Sądu Apelacyjny w Warszawie z dnia 7 listopada 2012 r., I ACa 612/12, LEX nr 1281102;

4) Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12 lutego 1998 r. – I ACa 1044/97;

5) zob. np. J. Barta, R. Markiewicz (w:) Media a dobra osobiste, red. J. Barta R. Markiewicz, Warszawa 2009, s. 108;

6) zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2013 r., I CSK 739/12, LEX nr 1415494;

7) Art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych;

8) Wyrok SA w Warszawie z dnia 20 czerwca 2002 r., I ACa 1358/01, OSA 2004, z. 6, poz. 15.

Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa  oraz ma charakter wyłącznie  informacyjny. Stanowi  wyraz poglądów jego  autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.