Ryzyko związane z rozpowszechnianiem wizerunku
Poruszając się i funkcjonując we współczesnym świecie jesteśmy często, wręcz, zmuszani do korzystania z coraz to nowych form przekazu informacji – prasa, telewizja, telefonia – to już za mało w naszym zinformatyzowanym społeczeństwie. Rozwój Internetu niewątpliwie przyczynia się do postępu wielu, jeśli nie wszystkich, sfer życia człowieka. Powstają nowe formy komunikowania się: portale społecznościowe, wizytówki internetowe, strony www, blogi, aplikacje stanowiące, de facto, często nieograniczone w czasie i przestrzeni galerie zdjęć, obrazów itp. Te wszystkie formy, jakkolwiek znacznie się od siebie różniące, mają także cechy wspólne. Jedną z nich stanowi możliwość pokazania siebie lub innych osób całemu światu.
Co ważne, wizerunek staje się, niejednokrotnie, produktem i przedmiotem obrotu.
W artykule postaram się przybliżyć problematykę ochrony wizerunku – wyjaśnię co wolno, czego nie wolno, kiedy potrzebna jest Twoja zgoda na rozpowszechnianie wizerunku, wreszcie wskażę okoliczności, w których nie będziesz mógł skutecznie domagać się ochrony tego prawa.
Wizerunek- co to takiego?
Przepisy prawa nie definiują pojęcia wizerunku. W słowniku języka polskiego przeczytamy, że wizerunek to „1. «czyjaś podobizna na rysunku, obrazie, zdjęciu itp.» 2. «sposób, w jaki dana osoba lub rzecz jest postrzegana i przedstawiana». (1) Bez ryzyka możemy stwierdzić, że „wizerunek” oznacza sposób przedstawienia/utrwalenie obrazu człowieka w taki sposób, że człowiek ten może zostać rozpoznany. Nie stanowi zatem wizerunku obraz np. ręki czy nogi. Na gruncie prawa wizerunek człowieka uznawany jest jako jeden z przykładów dóbr osobistych i podlega ochronie przed naruszeniami.
Rozpowszechnianie wizerunku
Wizerunek objęty jest ochroną przed jego bezprawnym rozpowszechnianiem. Co to dokładnie oznacza? Niestety także w tej kwestii przepisy prawa nie dają jednoznacznej odpowiedzi. Z rozpowszechnianiem mamy, generalnie, do czynienia wówczas, gdy nasz wizerunek, zostanie upubliczniony, opublikowany, przedstawiony do wglądu, w sposób pozwalający na zapoznanie się z nim przez osoby trzecie. Pomocniczo możemy posiłkować się także treścią art. 6 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tj. Dz.U. z 2016 r. poz. 666 ze zm.), który stanowi, że „utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie”. Typowymi przykładami rozpowszechnienia wizerunku są: publikacja zdjęcia w gazecie czy wyemitowanie filmu w telewizji. Należy jednak pamiętać o tym, że rozpowszechnianiem wizerunku stanowi także publikacja zdjęcia obejmującego grupę znajomych na portalu społecznościowym, zamieszczenie na stronie internetowej pracodawcy fotografii profilowych pracowników czy też pokazanie przyjaciółce na ekranie telefonu zdjęcia nowego chłopaka. Nie będzie natomiast rozpowszechnianiem wizerunku oglądanie tegoż chłopaka na ekranie telefonu przez samą zainteresowaną. Jak widać, pole do naruszeń jest całkiem spore, a nowe formy przekazu wprowadzają nowe możliwości i ryzyka w tym zakresie.
Kiedy potrzebuję zgody na rozpowszechnianie wizerunku?
Łatwiej odpowiedzieć na pytanie kiedy jej nie potrzebujesz. Uzyskanie zgody na rozpowszechnianie wizerunku stanowi zasadę, wynikającą z art. 81 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z tym przepisem „Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie”. Co istotne, zezwolenie osoby dotyczy wyłącznie rozpowszechniania wizerunku, a nie utrwalania i rozpowszechniania. Oznacza to, że możesz w sposób legalny kogoś sfotografować nie pytając go o zgodę, jednak aby upublicznić utrwalony obraz powinieneś taką zgodę uzyskać. Jeżeli tylko utrwalasz czyjś wizerunek, pomimo, że nie jest to wprost zakazane, powinieneś jednak także zachować ostrożność. W zależności od okoliczności (np. natarczywości przypadkowego fotografa) takie zachowanie może być bowiem uznane jako naruszenie prawa do prywatności, które podobnie jak wizerunek stanowi dobro osobiste człowieka i podlega ochronie. Złoty umiar będzie zatem w tym przypadku najlepszym rozwiązaniem.
Z obowiązku uzyskania zezwolenia na rozpowszechnianie wizerunku jesteś zwolniony jedynie w trzech przypadkach:
1) jeżeli osoba, której wizerunek został rozpowszechniony, otrzymała zapłatę za pozowanie, chyba że umówiono się inaczej;
2) gdy wizerunek dotyczy osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych – np. publikacja filmu z przemówieniem polityka wygłoszonym na spotkaniu wyborczym;
– gdy wizerunek dotyczy osoby, stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza – np. publikacja zdjęcia publiki zgromadzonej na koncercie.
Jak powinna wyglądać zgoda na rozpowszechnianie wizerunku?
Oświadczenie o wyrażeniu zgody na rozpowszechnianie wizerunku może być skonstruowane, w zasadzie, w sposób dowolny, w zależności od potrzeb i wymagań osób zainteresowanych. Na pewno warto wskazać w tym oświadczeniu podmiot, któremu udzielamy zgody i zakres zgody czyli skonkretyzowanie w jakich materiałach, publikacjach wizerunek ma zostać wykorzystany i w jakim celu (np. komercyjnym lub promocyjnym). Dla osoby, której wizerunek ma zostać rozpowszechniony istotne może być także zakreślenie granic terytorialnych i czasowych zgody. Pamiętaj o tym, że wyrażenie zgody nie musi koniecznie nastąpić w formie pisemnej. Równie skuteczne będzie uzyskanie zgody ustnej, jednak dla celów dowodowych zalecana jest forma pisemna, w szczególności, jeżeli uzyskanie tej zgody jest potrzebne w celach zawodowych.
Jeżeli zatem następnym razem będziesz chciał opublikować na portalu społecznościowym zdjęcie z ostatniej imprezy, na której bawisz się z przyjaciółmi, pamiętaj żeby przynajmniej zapytać ich o zgodę na publikację. Ochroni Cię to przed ewentualnymi negatywnymi następstwami bezprawnego rozpowszechniania wizerunku :).
(1) Zob. słownik języka polskiego wydawnictwa PWN, dostępny na stronie internetowej http://sjp.pwn.pl/szukaj/wizerunek.html .
Wpis nie stanowi porady ani opinii prawnej w rozumieniu przepisów prawa oraz ma charakter wyłącznie informacyjny. Stanowi wyraz poglądów jego autora na tematy prawnicze związane z treścią przepisów prawa, orzeczeń sądów, interpretacji organów państwowych i publikacji prasowych. Kancelaria Ostrowski i Wspólnicy Sp.K. i autor wpisu nie ponoszą odpowiedzialności za ewentualne skutki decyzji podejmowanych na jego podstawie.
Zob. słownik języka polskiego wydawnictwa PWN, dostępny na stronie internetowej http://sjp.pwn.pl/szukaj/wizerunek.html
