W ciągu ostatnich miesięcy wielu przedsiębiorców głowiło się jak wdrożyć do swojej praktyki przepisy wynikające z dyrektywy Omnibus[1]. Wielu z nich robi to pewnie nadal, próbując dopasować swoją działalność do nowych obowiązków. W artykule postaramy się przypomnieć lub zwrócić uwagę na najistotniejsze (naszym zdaniem) aspekty związane z informowaniem o cenach towarów i usług.

Bat na wprowadzanie konsumentów w błąd

Przepisy wdrażające dyrektywę Omnibus obowiązują od 1 stycznia 2023 roku, jednak praktyka pokazuje, że wielu przedsiębiorców albo nie zaznajomiło się z nowymi obowiązkami albo wciąż ma wątpliwości jak je stosować. Efekt jest niestety ten sam – niezależnie od intencji przedsiębiorcy, jego działania lub zaniechania podlegają kontroli przez Inspekcję Handlową lub Prezesa Urzędu Konkurencji i Konsumentów, który bacznie przygląda się „omnibusowym” poczynaniom na rynku, a niezastosowanie się do nowych wymogów obarczone jest wysokimi karami pieniężnymi.

Nowe przepisy mają na celu umożliwienie konsumentom dokonywania bardziej świadomych wyborów zakupowych i uniknięcie wpadania przez nich w pułapkę sztucznego zawyżania cen (najczęściej bezpośrednio) przed wprowadzeniem obniżki, które ma skusić konsumentów do dokonania zakupu i skorzystania z „okazji” (w szczególności podczas akcji promocyjnych takich jak Black Friday czy Cyber Monday). Narzędziem do walki z taką praktyką ma być obowiązek podawania przed sprzedawców najniższej ceny towaru lub usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.

O czym i kiedy muszę informować…

Jednym z obowiązków wynikających z dyrektywy Omnibus jest konieczność uwidaczniania informacji o najniższej cenie towaru lub usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki. Na potrzeby artykułu nazwijmy ten wymóg „obowiązkiem informacyjnym”. Powinien on zostać spełniony w każdym przypadku informowania o obniżeniu ceny danego towaru lub usługi, nie tylko przez samych sprzedawców, ale również odpowiednio przez niektórych pośredników oraz przez reklamodawców.

Obowiązek informacyjny ma więc zastosowanie do oświadczeń promocyjnych sprzedawcy, zgodnie z którymi obniżył on cenę za towar lub usługę. Przykładowo, obniżka ceny może zostać ogłoszona[2]:

• procentowo, np. „20 % taniej”, lub kwotowo, np. „10 zł taniej”,
• poprzez podanie nowej (niższej) ceny wraz z podaniem poprzednio stosowanej (wyższej) ceny, np. „teraz 50 zł, było 100 zł” lub „50 zł/100 zł”,
• za pomocą jakiejkolwiek innej techniki promocyjnej, np. „dzisiaj taniej o kwotę VAT”,
• poprzez przedstawianie aktualnej ceny jako ceny „wyjściowej” lub podobnej i podanie wyższej ceny jako nadchodzącej ceny normalnej,
• poprzez zastosowanie ogólnych ogłoszeń o obniżkach cen, jak „wyprzedaż”, „okazja”, „promocja”.

Obowiązek informacyjny inaczej rysuje się w odniesieniu do danego towaru lub usługi, gdy są one oferowane do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni (wtedy uwidacznia się informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie od dnia rozpoczęcia oferowania tego towaru lub tej usługi do sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki) oraz w przypadku towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności (należy wtedy uwidocznić informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki).

… oraz w jaki sposób to robić?

Najniższa cena towaru lub usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki, stanowi cenę „wcześniejszą”, cenę „odniesienia”. To od niej należy liczyć wszelkie rabaty kwotowe lub procentowe. Błędem będzie więc np. podanie obniżonej ceny telewizora wraz z komunikatem o wartości obniżki -30%, która to liczona będzie od ceny regularnej, a nie od najniższej ceny telewizora, która obowiązywała w okresie 30 dni przez wprowadzeniem obniżki. W przekazie reklamowym nie powinno się więc przekreślać ceny regularnej, lecz cenę „wcześniejszą”.

Liczy się też sposób przedstawienia informacji o najniższej cenie sprzed 30 dni przed zastosowaniem obniżki. Komunikat o cenie towaru lub usługi powinien być dla odbiorcy wyraźny, jasny i czytelny. Przy cenie „odniesienia” powinien znaleźć się komunikat wyjaśniający jej znaczenie, tj. że stanowi ona najniższą cenę z ostatnich 30 dni przed wprowadzeniem obniżki. Dodatkowo, informacja ta powinna być wyświetlana w pierwszej warstwie informacyjnej, tj. w momencie, w którym kupujący zapoznaje się z aktualną ceną towaru lub usługi, a nie dopiero po wykonaniu przez niego dodatkowych czynności, jak np. rozwinięcie dodatkowego komunikatu, w którym zawarta będzie wymagana informacja o najniższej cenie towaru lub usługi. Ponadto wskazanym jest, aby adekwatny komunikat był umieszczony w bezpośrednim sąsiedztwie przekreślonej ceny oraz napisany tą samą lub podobną, wyraźną czcionką, co przekreślona cena. Warto też zwrócić uwagę na to, żeby nie stosować dużej dysproporcji w prezentacji graficznej między ceną „wcześniejszą” i ceną promocyjną (lub też ceną regularną). Podanie ceny regularnej jest możliwe, jednak nie powinna ona wizualnie przyćmiewać najniższej ceny z ostatnich 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.

Należy pamiętać o nadrzędnym celu, który przyświeca nowowprowadzonym obowiązkom, tj., aby komunikat zawierający informację o obniżonej cenie towaru lub usługi nie powodował ryzyka wprowadzenia konsumentów w błąd.

Wyłączenia stosowania obowiązku informacyjnego

Istnieją sytuacje, w których sprzedawcy nie są zobowiązani do wypełnienia obowiązku informacyjnego. Nie ma on zastosowania do programów lojalnościowych dla klientów sprzedawcy, takich jak karty rabatowe lub kupony, które uprawniają konsumenta do zniżki cenowej lub które umożliwiają gromadzenie punktów do wykorzystania podczas przyszłych zakupów.

Obowiązkowi nie podlegają też faktycznie spersonalizowane obniżki cen, które nie mają charakteru „ogłoszenia” o obniżce ceny („faktycznie spersonalizowane”, czyli takie, które rzeczywiście nie są oferowane/ogłaszane ogółowi konsumentów). Są to np. obniżki przyznane w wyniku uprzednich zakupów, których konsument dokonał u danego sprzedawcy, np. gdy konsument otrzymuje przy zakupie kupon „-10 %”, ważny podczas kolejnych zakupów lub obniżki przyznawane danemu konsumentowi przy szczególnych okazjach, takich jak przystąpienie do programu lojalnościowego, ślub lub urodziny konsumenta, a także takie obniżki, które nie zostały „ogłoszone” z wyprzedzeniem i są stosowane w momencie zakupu.

Ze stosowania obowiązku informacyjnego wyłączone są również promocje wiązane (np. 3+1 gratis) oraz porównywanie cen czy ogólne ogłoszenia promujące asortyment sprzedawcy, jak „najlepsze ceny”, „u nas tylko niskie ceny”.

Polskiemu przedsiębiorcy zawsze wiatr w oczy

Dyrektywa jest unijnym aktem prawnym, który obowiązuje w państwach członkowskich Unii Europejskiej pośrednio, a więc jego przepisy muszą zostać wdrożone na mocy krajowych aktów prawnych do porządku prawnego danego państwa. Dyrektywa określa cel, który państwa członkowskie powinny osiągnąć, a wybór sposobu, w jaki ten cel zostanie osiągnięty, zależy od danego państwa członkowskiego, które może również zdecydować o rozszerzeniu zakresu stosowania dyrektywy. Polski ustawodawca skorzystał z tej okazji i w przepisach wdrażających dyrektywę Omnibus rozszerzył jej zastosowanie w dwóch obszarach – podmiotowym i przedmiotowym.

W efekcie, nowe obowiązki wynikające z dyrektywy Omnibus na gruncie polskich przepisów należy stosować nie tylko w obrocie B2C, tj. przedsiębiorca – konsument, ale także w obrocie B2B (przedsiębiorca-przedsiębiorca) w sytuacji, w której transakcja dotyczy sprzedaży detalicznej. Wynika to z wprowadzenia obowiązku informacyjnego do ustawy o informowaniu o cenach towarów i usług[3], której przepisów nie stosuje się jedynie do informowania o cenach w obrocie między osobami fizycznymi, z których żadna nie jest przedsiębiorcą.

Z kolei, jeśli chodzi o zakres przedmiotowy stosowania nowych obowiązków, zgodnie z dyrektywą Omnibus odnosi się on jedynie do towarów w rozumieniu rzeczy ruchomych, natomiast według polskich przepisów, obowiązek informowania o cenach dotyczy:

• towarów – przez które rozumie się rzecz, ale również energię oraz prawa majątkowe zbywalne oraz
• usług – przez które rozumie się czynność świadczoną odpłatnie, wymienioną w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej.

Katalog przedmiotowy uległ więc znacznemu poszerzeniu i obowiązek informowania o najniższej cenie należy stosować nie tylko wobec „klasycznych” towarów, takich jak np. buty czy lodówka, ale również nieruchomości czy licencje, a ponadto wobec usług, jak np. usługi finansowe i ubezpieczeniowe, reklamowe czy gastronomiczne.

Brak uniwersalnej recepty

Niestety nie da się z góry ocenić np. czy dany rodzaj zachęty stosowany przez przedsiębiorcę stanowi ogłoszenie o obniżeniu ceny obligujące go do przestrzegania obowiązku informacyjnego. Nie zawsze też zupełnie jasne jest czy konkretny towar kwalifikuje się do uznania go za towar ulegający szybkiemu zepsuciu. Najczęściej są to kwestie wymagające indywidualnego podejścia i analizy towarzyszących im okoliczności.

Jeśli nadal mają Państwo wątpliwości jak stosować przepisy wdrażające dyrektywę Omnibus – zachęcamy do kontaktu. Z chęcią pomożemy w znalezieniu właściwej ścieżki postępowania, korzystając z naszego doświadczenia w świadczeniu pomocy prawnej na rzecz przedsiębiorców zobowiązanych do uwzględnienia dyrektywy Omnibus w swojej działalności.

[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta, Dz.U.UE.L.2019.328.7 z dnia 2019.12.18.

[2] Zawiadomienie Komisji – Wytyczne dotyczące wykładni i stosowania art. 6a dyrektywy 98/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony konsumenta przez podawanie cen produktów oferowanych konsumentom (2021/C 526/02).

[3] Ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług, Dz.U .z 2023 r. poz. 168 t.j.